Zasady eksploatacji hałd

Hałdy to formy ukształtowania powierzchni, charakterystyczne dla krajobrazu Górnego Śląska. Stanowią zwały kamienia odpadowego w formie stożków. Określane są jako nieużytki, ponieważ tworzą je odpady poprzemysłowe — popiół i żużel — powstałe w wyniku działalności kopalni, zakładów hutniczych, zakładów związanych z energetyką. Jednak nie wszystkie hałdy są bezużyteczne. Niektóre z nich umożliwiają pozyskiwanie wysokiej jakości żużlu wielkopiecowego i konwertorowego. Jest to surowiec do produkcji sztucznych kruszyw drogowych, wykorzystywany przy budowie m.in. autostrad, pasów startowych, samochodowych torów wyścigowych itd.

Eksploatacja hałd, mająca na celu zagospodarowanie surowców poprzemysłowych, musi odbywać się z zachowaniem najważniejszych zasad bezpiecznego prowadzenia wyrobisk eksploatacyjnych.

Eksploatacja hałd: główne zalecenia dotyczące bezpiecznego przebiegu prac

Eksploatacja hałd to przedsięwzięcie, które wymaga stosownej wiedzy i doświadczenia w zakresie bezpiecznego i rozsądnego wykorzystania wyrobisk eksploatacyjnych. Przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań należy dokładnie zapoznać się ze specyfiką zachowania skarp żużlowych i przeanalizować geometrię powstających wyrobisk w materiale żużlowym hałd w celu uniknięcia niespodziewanej utraty ich stateczności. Analiza stateczności hałd jest dość złożona. Na stateczność hałdy może mieć wpływ zarówno czas jej powstawania, jak i trwania urobiska. Podczas analizy należy wziąć pod uwagę m.in. ocenę wymiarowania skarp i półek hałdy, uwzględniając przy tym ich przekroje w charakterystycznych miejscach hałdy. Obliczenia stateczności skarp wykonuje się kilkoma metodami.

Naruszenie struktury hałdy może przyczynić się do powstania szczelin pionowych i przeniknięcia wód opadowych do wnętrza. To z kolei zwiększa ryzyko procesów samozagrzewania i niebezpieczeństwo samozapłonu. Aby zmniejszyć to ryzyko, należy starać się utrzymać łagodne zakrzywienia krawędzi na połączeniu skarp pól wydobywczych, a także dążyć do zagęszczenia i uszczelnienia ich powierzchni.

Oprócz tego eksploatacja prowadzona jest warstwami, co pozwala uniknąć problemu urabiania wysokich skarp na froncie. Linia frontu powinna wyróżniać się regularnym, prostoliniowym kształtem.

Konieczna jest również odpowiednia organizacja pracy przy eksploatacji hałd. Przede wszystkim należy unikać postojów dłuższych niż trzy miesiące, gdyż zbyt długie przerwy i nierównomierny postęp frontu eksploatacji może wiązać się z ryzykiem samozapalenia na zboczach warstw. Zaleca się, aby roboty były skoncentrowane na pojedynczym froncie i utrzymywanie linii prostej. Trzeba też unikać tworzenia głębokich wykopów i pozostawiania ich na dłuższy okres.

Maszyny i urządzenia pracujące w polach eksploatacyjnych powinny podlegać regularnym przeglądom stanu technicznego, by uniknąć niekontrolowanych wycieków paliwa lub oleju. Konieczny jest także okresowy pomiar temperatury materiału odpadowego w rejonie frontu eksploatacyjnego, aby ograniczyć ryzyko powstawania ognisk samozagrzewania.